အမ်ဳိးသမီးတိုင္းသိသင့္ေသာ သားအိမ္ကင္ဆာအေၾကာင္း

အမ်ဳိးသမီးတိုင္းသိသင့္ေသာ သားအိမ္ကင္ဆာအေၾကာင္း
-----------------------------------------------------------------
အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ ကင္ဆာေရာဂါေတြ အတြက္ သတိေပး လကၡဏာေတြကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈ မထားသင့္ပါဘူး။ ဒီလကၡဏာေတြကို အေစာပိုင္း အဆင့္ကတည္းက
သိနားလည္မွသာ ကုသမႈ ကို ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
.
(၁) တင္ပဆံု နာက်င္ကိုက္ခဲျခင္း
--------------------
ခ်က္ေအာက္ပိုင္း တင္ပဆံုတြင္းမွာ နာက်င္တာနဲ႔ တင္းေနတာစတဲ့ လကၡဏာ ေတြကို တာရွည္ခံစား ေနရရင္ သတိထားသင့္ပါတယ္။ ဒါက ရာသီအႀကိဳ ေဝဒနာ မဟုတ္ဘူး ဆိုတာ ေသခ်ာဖို႔ေတာ့ လိုပါတယ္။ တင္ပဆံုတြင္း နာက်င္ကိုက္ခဲမႈဟာ မမ်ဳိးဥအိမ္ကင္ဆာ၊ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာ၊ မိန္းမကိုယ္ ကင္ဆာစတဲ့ ကင္ဆာေတြနဲ႔ ဆက္စပ္မႈရွိလို႔ သတိထား သင့္ပါတယ္။
.
(၂) ဝမ္းဗိုက္ေဖာင္းျခင္း၊ ေလပြျခင္း
--------------
ဝမ္းဗိုက္ေဖာင္းတာနဲ႔ ေလပြတာက မမ်ဳိးဥအိမ္ကင္ဆာမွာ အေတြ႕ရမ်ားတဲ့ လကၡဏာေတြ ျဖစ္ ပါတယ္။ ေလပြတာေၾကာင့္ ေဘာင္းဘီ ၾကယ္သီးကိုေတာင္ မတပ္ႏိုင္ေအာင္ ျဖစ္ေန တာမ်ဳိး၊ ေဘာင္းဘီဆိုက္ႀကီး တာကို ဝတ္ရတာမ်ဳိး ျဖစ္ေနရင္ ဒီလကၡဏာေတြကို လ်စ္လ်ဴမ႐ႈသင့္ပါဘူး။
.
(၃) ခါးေအာက္ပိုင္း ၾကာရွည္ ကိုက္ခဲျခင္း
-------------------------
ခါးနာတာက ခါးေအာက္ပိုင္းမွာ အျဖစ္မ်ားၿပီး စူးရွတဲ့ ကိုက္ခဲမႈမ်ဳိးကို ခံစားရ တတ္ ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕အမ်ဳိး သမီးေတြက ကေလးေမြးတဲ့ ခံစားခ်က္မ်ဳိးနဲ႔ ဆင္တူတယ္လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ ခါးနာတာက မမ်ဳိးဥအိမ္ ကင္ဆာရဲ႕ လကၡဏာတစ္ရပ္ပါ။
.
(၄) ၾကာရွည္ ဖ်ားနာျခင္း
----------------------
ခုနစ္ရက္ထက္ ပိုၾကာၾကာ ဖ်ားရင္ ဒါမွမဟုတ္ အဖ်ားက မေပ်ာက္ႏိုင္ျဖစ္ေနရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ ျပသင့္ပါ တယ္။ ၾကာရွည္ဖ်ားနာတာက ကင္ဆာရဲ႕ လကၡဏာ တစ္ရပ္ ျဖစ္ႏိုင္လို႔ပါ။ ဒါေပမဲ့ အမ်ားအားျဖင့္ ဖ်ားတာ က တျခားအပရိက ေဝဒနာေတြရဲ႕ လကၡဏာလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
.
(၅) မိန္းမကိုယ္မွ ပံုမမွန္ေသြးဆင္းျခင္း
----------------------
မိန္းမကိုယ္က ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ ေသြးဆင္းတာက စိုးရိမ္ရပါတယ္။ ရာသီေသြး အလြန္အမင္း ဆင္းတာ၊ ရာသီလာခ်ိန္ တစ္ခ်ိန္နဲ႔ တစ္ခ်ိန္ၾကား ေသြးဆင္းတာ၊ Sex အတြင္းနဲ႔ အၿပီးမွာ ေသြးဆင္းတာေတြ အားလံုးက ပံုမမွန္ ေသြးဆင္းမႈေတြျဖစ္ၿပီး အမ်ဳိးသမီး ကင္ဆာ လကၡဏာေတြလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလကၡဏာေတြက သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ၊ သားအိမ္ကင္ဆာနဲ႔ မမ်ဳိးဥအိမ္ ကင္ဆာတို႔နဲ႔ ဆက္စပ္မႈ ရွိပါတယ္။
.
(၆) ဝမ္းသြားေသာ အေလ့အထ ေျပာင္းလဲမႈ ၾကာရွည္ျဖစ္ေပၚျခင္း
----------------------------
ဝမ္းခ်ဳပ္တာ၊ ဝမ္းေလွ်ာတာ၊ ဝမ္းထဲ ေသြးပါတာ၊ ေလထတာ၊ ဝမ္းအရည္က်ဲက်ဲ သြားတာနဲ႔ အူအေလ့အထ ေျပာင္းလဲမႈေတြ ျဖစ္ရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ ျပသင့္ပါတယ္။ ဒါေတြက မီးယပ္သားဖြားကင္ဆာနဲ႔ အူမႀကီးကင္ဆာ လကၡဏာေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ ေနတတ္ပါတယ္။
.
(၇) အေၾကာင္းရင္းမရွိဘဲ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ မ်ားစြာေလ်ာ့က်ျခင္း
------------
ဘာအေၾကာင္းရင္းမွ မရွိဘဲ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ၁၀ ေပါင္နဲ႔အထက္ ေလ်ာ့က် တာက ပံုမွန္ မဟုတ္ပါဘူး။ အမ်ဳိးသမီး တစ္ဦးရဲ႕ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က တစ္လအတြင္း အတက္အက် ျဖစ္ႏိုင္ေပမယ့္ ၁၀ ေပါင္နဲ႔အထက္ ေလ်ာ့က်ရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ ေဆြးေႏြးသင့္ပါတယ္။
.
(၈) မိန္းမကိုယ္ ပံုမမွန္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား
--------------
မိန္းမကိုယ္မွာ အနာျဖစ္တာ၊ အရည္ၾကည္ျဖစ္တာ၊ အေရျပား အေရာင္ေျပာင္း လဲတာနဲ႔ မိန္းမကိုယ္ကေန ပံုမမွန္ အရည္ဆင္းတာေတြျဖစ္ရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ တိုင္ပင္သင့္ပါတယ္။
.
(၉) ရင္သားေျပာင္းလဲျခင္း
------------
လစဥ္ ရင္သား စစ္ေဆးမႈအတြင္း အဖုအက်ိတ္ေပၚတာ၊ နာက်င္တာ၊ ရင္သားက အရည္ထြက္တာ၊ ရင္သား နီျမန္းတာနဲ႔ ေရာင္ရမ္းတာတို႔ ျဖစ္ေနရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ အျမန္ဆံုး တိုင္ပင္ပါ။
.
(၁၀) ႏံုးခ်ည့္ေညာင္းညာျခင္း
-------------
အျဖစ္မ်ားဆံုး ကင္ဆာလကၡဏာ တစ္ရပ္က ႏံုးခ်ည့္ေညာင္းညာတာပါ။ ကင္ဆာ အဆင့္ျမင့္တဲ့အခါ ပိုမို ႏံုးခ်ည့္ ေညာင္းညာႏိုင္ေပမယ့္ ကင္ဆာ အေစာပိုင္း အဆင့္မွာကတည္းက သိသာထင္ရွားတဲ့ ေဝဒနာပါ။ ေန႔စဥ္ ပံုမွန္လုပ္ေဆာင္မႈေတြ လုပ္တာေတာင္ ႏံုးခ်ည့္ေညာင္း ညာ ေနဆဲ ဆိုရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ ျပသသင့္ ပါတယ္။
ဇြန္ခိုင္ဦး (ေဆးဝါးတကၠသိုလ္)
Good Health Update
At 11/14/2013 08:18:00 AM
-------------------
သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ (သို႔မဟုတ္) Silent Killer
================
ကမၻာေပၚမွာရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးထုၾကီးတရပ္လံုးကို ဖြဲမီးလို တေငြ႔ေငြ႔လိႈက္စားၿပီး အသက္ဇီ ၀ိန္ေၿခြခ်ေန တဲ့ ေၾကာက္စရာအေကာင္းဆံုးေရာဂါတစ္ခုကို ၿပပါဆိုရင္ေတာ့ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာကို လက္ညိဳးထိုးၿပ ရပါလိမ့္ မယ္ ။ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကို အဂၤလိပ္လိုဆိုရင္ေတာ့ Cervical cancer လို႔ေခၚပါတယ္ ။ သား အိမ္ေခါင္း ကင္ဆာဟာ သားအိမ္ရဲ႕ အ၀ Cervix uteri မွာ အေၿခခံတဲ့ ဆဲလ္ေတြကေန ကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားေစေသာ ဆဲလ္မ်ား ၿဖစ္ပြားမႈ Malignant neoplasm ကို ေခၚဆိုၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာရဲ႕ အၿဖစ္မ်ားတဲ့ လကၡဏာ တစ္ခုကေတာ့ မူမမွန္ေသြးဆင္းၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း ကင္ဆာ ဟာ အရမ္းကို ဆိုးရြားတဲ့အဆင့္ေရာက္တဲ့အထိတိုင္ေအာင္ ဘာမွသိသာထင္ရွားတဲ့ လကၡဏာ မၿပပဲနဲ႔လည္း ဆက္လက္ၿဖစ္ပြားေနတာေတြရွိပါတယ္ ။ ေစာေစာအဆင့္ပိုင္းေတြမွာေတာ့ ခြဲစိတ္ကုသလို႔ရႏိုင္ၿပီး ပိုဆိုးရြား တဲ့ ေနာက္ပိုင္းအဆင့္ေတြၿဖစ္ေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ ကင္ဆာ ေဆးသြင္းၿခင္းနဲ႔ ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ေပး၍ ကုသၿခင္းေတြ ၿပဳလုပ္ရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။
.
ကင္ဆာရွိမရွိစစ္ေဆးၿခင္းၿဖစ္တဲ့ Pap smear ယူၿပီးစစ္ၿခင္းဟာလည္း သားအိမ္ေခါင္းမွာ ရွိတဲ့ ဆဲလ္ေတြ နဲ႔တစ္ရွူးေတြ မွာ ကင္ဆာအဆင့္မေရာက္ခင္ precancerous အေၿခအေနနဲ႔ ေၿပာင္းလဲမႈေတ ြကို ၾကိဳတင္ၿပီး သိရွိႏုိင္ ပါတယ္ ။ တိုးတက္ ဖြံ႕ၿဖိဳးေနတဲ့ တိုင္းၿပည္ေတြ မွာဆိုရင္ Cervical screening ကို က်ယ္ၿပန္႔စြာ အသံုးၿပဳေနၾကၿပီး ဒီလိုစစ္ေဆးၿခင္းအားၿဖင့္ အလြန္အမင္းဆိုးရြားေသာအဆင့္ Invasive cervical cancer ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္းကို ၅၀ % အထက္ ေလ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ၿပီၿဖစ္ပါတယ္။
.
သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာရဲ႕ ရာခိုင္ႏွုန္း ကိုးဆယ္ေက်ာ္ေလာက္ေအာင္ Human Papillomavirus (HPV) ေၾကာင့္ၿဖစ္ပြားရၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ US , Canada နဲ႔ EU မွာဆိုရင္ ဒီ HPV vaccines ဟာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကို ၇၀% ေလာက္အ ထိၿဖစ္ ပြားေစႏုိင္တဲ့ ဗိုင္းရပ္အမ်ိဳးအစား မ်ိဳးကြဲ ၂ မ်ိဳး ( two strains) ကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ လည္း Vaccines ဆိုတာဟာ အၿဖစ္မ်ားတဲ့ အမ်ိဳးအစား HPV နဲ႔ကင္ဆာကို သာကာကြယ္ ေပးႏိုင္ တာၿဖစ္တဲ့အတြက္ အမ်ိဳးသမီး အားလံုးဟာ ကာကြယ္ေဆးထိုးၿပီးတာေတာင္မွပဲ ဒီလို Pap Smear Screening ကို ပံုမွန္ၿပဳ လုပ္သင့္ပါတယ္ ။ သားအိမ္ေခါင္း ဆိုတာဟာ သားအိမ္ရဲ႕ အက်ဥ္းဆံုးအစိတ္အပိုင္းၿဖစ္ၿပီး မိန္းမ ကိုယ္အ၀ Vagina နဲပဆက္သြယ္ထားတဲ့ ေနရာလည္းၿဖစ္ပါတယ္ ။
သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာရဲ႕ လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ ။
================================
အေစာပိုင္းအဆင့္ေတြမွာေတာ့ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာဟာ ဘာလကၡဏာမွ မၿပပဲနဲ႔ရွိ ေနႏိုင္ ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ မူမမွန္ေသြး ဆင္းမႈ ၊ အမ်ိဳးသားနဲ႔အတူေနသည့္အခါ ေသြးဆင္းၿခင္း တခါ တရံ ေသြးခဲဆင္းၿခင္း ( ရွားေတာ့ ရွားပါတယ္ ဒါေပမယ့္ ကင္ဆာအဆင့္ ၿဖစ္တယ္ဆိုတာ ၿပသေနၿခင္း ) စသည္တို႔ၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္မွာ အမ်ိဳးသားႏွင့္အတူေနသည့္အခါ နာက်င္ၿခင္း ႏွင့္ ေသြးဆင္းၿခင္းေတြဟာလည္း သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာရဲ႕ လကၡဏာေတြ ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ ပိုမိုးဆိုးရြားတဲ့အဆင့္ေရာက္ေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ ၀မ္းဗိုက္ ၊ အဆုတ္နဲ႔ေန ရာေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားမွာ ပ်ံ႕ႏွံ႕ၿခင္း Metastases ေတြကို ေတြ႔ရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။
.
ပိုမိုးဆိုးရြားတဲ့ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာ ရဲ႕လကၡဏာေတြကေတာ့ အစားအေသာက္ပ်က္ၿခင္း ၊ ပိန္ခ်ံဳးၿခင္း ၊ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္ၿခင္း ၊ တင္ပဆံုရိုး အတြင္းကိုက္ခဲၿခင္း ၊ ခါးနာၿခင္း ၊ ေၿခေထာက္ မ်ားနာၿခင္း ၊ ေၿခေထာက္မ်ားေရာင္လာၿခင္း ၊ ေသြးအလြန္ အမင္းဆင္းၿခင္း ၊ အရိုးက်ိဳး ၿခင္းမ်ား ၊ တခါတရံ မိန္းမကိုယ္မွ ဆီး သို႔မဟုတ္ မစင္မ်ား ထြက္က်ၿခင္း စတဲ့လကၡဏာေတြ ၾကံဳေတြ႔ ရႏုိင္ပါတယ္ ။
သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ဘာေၾကာင့္ၿဖစ္ပြားရတာလဲ ။
Human Papilloma Virus ဟာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာၿဖစ္ေစတဲ့ အဓိက အေၾကာင္း အခ်က္ၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ လိင္ ဆက္ဆံဖက္မ်ားၿခင္း ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္ၿခင္း ၊ HIV ပိုး စတာေတြဟာလည္း သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာ ၿဖစ္ေစရၿခင္းရဲ႕ risk factor ေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ အၿခားအေၾကာင္းအရာေတြကေတာ့ Chlamydia ပိုး၀င္ၿခင္း ၊ စိတ္ဖိစီးမႈႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ ေနေသာ အေၿခအေနမ်ား ၊ အစားအေသာက္ ၊ ေဟာ္မုန္းပါေသာ သား ဆက္ၿခားေဆးမ်ား ၊ ကိုယ္၀န္ေပါင္းမ်ားစြာ ယူၿခင္း ၊ မ်ိဳးရိုးထဲတြင္ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာ ရွိၿခင္း စတဲ့အ ခ်က္ေတြဟာလည္း သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာၿဖစ္ေစၿခင္းရဲ႕ Cofactors အေနနဲ႔ ပါ၀င္ေနၿပန္ပါတယ္ ။ အသက္ ငယ္ ရြယ္စဥ္တြင္ လိင္ဆက္ဆံၿခင္း နဲ႔ အသက္ငယ္ရြယ္စဥ္ တြင္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ၿခင္း ၊ အသက္ငယ္ ရြယ္စဥ္တြင္ သားဆက္ၿခားေဆးမ်ား ေသာက္သံုး ၿခင္း ဟာလည္း risk factors ေတြ ထဲမွာပါ၀င္ေန တာကိုေတြ႔ ရပါတယ္ ။
.
သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကို ဘယ္လိုကာကြယ္ႏုိင္သလဲ ။
============================
၁ ။ Screening ၿပဳလုပ္ၿခင္း
---------------
Pap smear ၿပဳလုပ္ကာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကိုစစ္ေဆးၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ ၃ ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ ငါးႏွစ္တစ္ၾကိမ္ စစ္ေဆးေပးၿခင္းအားၿဖင့္ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္းကို ၈၀% အထိေလ်ာ့ခ်ေပးတာေတြ႔ရပါတယ္ အကယ္၍ မူမမွန္ေသာ အေၿဖေတြေတြ႔ခဲ့ရင္လည္း Precancerous change ကိုၾကိဳတင္သိရွိႏိုင္ၿပီးေတာ့ လိုအပ္ တဲ့ ကာကြယ္ ကုသမႈ ေတြေပး ႏုိင္မွာ ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အကယ္၍ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကို ေစာစီးစြာ သိရွိပါက လည္း အနည္းငယ္ မ်ိဳးပြားႏုိင္မႈ စြမ္းရည္ကို ထိခိုက္ႏုိင္ယံုကလြဲလို႔ မခြဲမစိတ္ရပဲ ကုသမႈေတြေပး ႏုိင္ပါတယ္ )
၂ ။ Vaccine ထိုးၿခင္း
-------------------
HPV vaccine ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ Gardasil နဲ႔ Cervarix ၿဇစ္ၿပီး ဒီဗက္ဆင္းေတြက သားအိမ္ေခါင္း နဲ႔ စအို၀ တဂိႈက္မွာ ကင္ဆာၿဖစ္ပြားႏိုင္မႈကို ၉၃% အထိ ေလ်ာ့ခ်ေပးႏုိင္တာ ကိုေတြ႔ရပါတယ္ ။ HPV Vaccine ကို အသက္ ၉ ႏွစ္မွ ၂၆ ႏွစ္အတြင္းအမ်ိဳးသမီးေတြကို ပိုးမ၀င္မွာ ၾကိဳတင္ထိုးထားႏုိင္ၿပီး ဒါကလည္း ေရာဂါပိုးမရွိမွသာလွ်င္ ထိေရာက္မႈရွိ တာၿဖစ္ပါ တယ္ ။ Vaccine ေတြဟာ ေလးႏွစ္မွ ေၿခာက္ႏွစ္အထိ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မႈရွိၿပီး ဒီထက္ပို စြမ္းသလား booster ထပ္ထိုးဖို႔လိုအပ္သလားဆိုတာကိုေတာ့ မသိရွိရေသးပါဘူး ။ ေစ်းႏွုန္းၾကီး မားမႈက ၿပႆနာ တစ္ခုၿဖစ္ေနၿပီး ႏုိင္ငံေပါင္းမ်ားစြာကေတာ့ HPV Vacinnation Fund ေတြ တည္ေထာင္ဖို႔ ၾကိဳးစားေနၾကပါၿပီ ။
၃ ။ ကြန္ဒံုးအသံုးၿပဳၿခင္း
------------
ကြန္ဒံုးအသံုးၿပဳၿခင္းဟာ အခ်ိဳ႕ေသာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာေတြကို ကာကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ ကြန္ဒံုးဟာ HPV ကိုကာကြယ္ေပးႏုိင္တာမေပးႏုိင္တာအသာထား အနည္းဆံုးေတာ့ genita wart (လိင္အဂါၤတြင္ၿဖစ္ေသာ ၾကြက္ႏို႔ ) နဲ႔တ ၿခား ေရာဂါပိုးေတြကို ေတာ့ ကာကြယ္ ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ ( ဥပမာ STD , Chlamydia ) သုတ္ရည္ Semen ဟာ Precancerous changes (CIN 3) ကို ေၿပာင္းလဲေစႏိုင္တဲ့ risk ရွိတဲ့အတြက္ ကြန္ဒံုးအ သံုးၿပဳၿခင္းအားၿဖင့္ ကာကြယ္ ေပးရာေရာက္ပါတယ္။
၄ ။ အာဟာရ
-------------
ဗီတာမင္ေအ ၊ ဗီတာမင္ ဘီတြဲ ၊ ဗီတာမင္စီ ၊ ဗီတာမင္အီးနဲ႔ ဘီတာကာရိုတင္းေတြဟာ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာၿဖစ္ပြားမႈကိုေလ်ာ့က်ေစတဲ့ အာဟာရဓါတ္ေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။
ၿဖစ္ၿပီးမွ ကုသတာထက္စာရင္ မၿဖစ္ခင္ၾကိဳတင္ကာကြယ္ၿခင္းဟာ လြန္စြာထိေရာက္လွပါတယ္ ။ တတ္ႏိုင္သမွ် သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာၿဖစ္ပြားႏုိင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကိုေလ်ာ့ခ်ၿပီး အမ်ိဳးသမီးအားလံုး Pap smear ၿပဳလုပ္ဖို႔ တုိက္တြန္းလိုပါတယ္ ။ ကာကြယ္ေဆးထိုးထားၾကဖို႔လည္း တိုက္တြန္းလိုပါတယ္ ။ အားလံုးပဲ က်န္းမာ သုခ ၿပည့္၀ၾကပါေစ ။
Ref : http://en.wikipedia.org/wiki/Cervical_cancer
သက္တန္႔ခ်ိဳ
------------------
Thursday, June 2, 2011
Cancer of the uterus သားအိမ္-ကင္ဆာ
သားအိမ္-ကင္ဆာ နဲ႔ သားအိမ္ေခါင္း-ကင္ဆာ တူတူပါပဲလား။ မတူဘူး ဆိုရင္လည္း ဘယ္လိုေတြ ခံစားရတတ္တယ္၊ ဘာလကၡဏာေတြ ၿပတတ္ပါသလဲ။ ေဆးရံုမွာ စစ္မယ္၊ သြားမယ္ဆိုရင္ သားအိမ္-ကင္ဆာ နဲ႔ သားအိမ္ေခါင္း-ကင္ဆာ တူတူပဲ ရွိေနရင္ သိရလား။ သို႔မဟုတ္ ၂ မ်ိဳးခြဲ စစ္ရတာလား။ အဂၤလိပ္လို သားအိမ္ေခါင္း-ကင္ဆာကဘာ၊ သားအိမ္-ကင္ဆာကဘာ ခြဲေၿပာရလား။ အဂၤလိပ္လို ဘယ္လို စာလံုးေပါင္းပါသလဲ။
သားအိမ္-ကင္ဆာ Uterine Cancer နဲ႔ သားအိမ္ဝ-ကင္ဆာ Cervical Cancer မတူပါ။
အခုေရးမွာက သားအိမ္-ကင္ဆာ ျဖစ္ပါတယ္။ Cervical Cancer (Ca Cx) သားအိမ္အဝ-ကင္ဆာ နဲ႔ သားအိမ္အဝ-ကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး (HPV) ေတြကို တြဲဖတ္ပါ။
သားအိမ္-ကင္ဆာမွာ ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ ပိုအျဖစ္မ်ားတဲ့ Endometrial cancer နဲ႔ Uterine sarcomas ေတြ ျဖစ္တယ္။ စျဖစ္တဲ့ သားအိမ္အလႊာ မတူလို႔ မတူၾကတာပါ။ Endometrial cancer ကို Adenocarcinoma လဲေခၚတယ္။ သားအိမ္-ကင္ဆာ ထဲမွာ ၉၅% ျဖစ္တယ္။ Sarcoma ဆိုတာက ၂-၄ % ရွိျပီး၊ Carcinosarcoma နဲ႔ Endometrial stromal sarcoma ေတြကေတာ့ ရွားတယ္။
သားအိမ္မွာ ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ အလံုးေတြ ဥပမာ Fibroids နဲ႔ Endometriosis ေတြ ရွိတယ္။ Endometrial hyperplasia ဆိုတာလဲ ကင္ဆာ မဟုတ္ပါ။
ေရာဂါလကၡဏာေတြ ကေနစျပီး သံသယ ရွိရတယ္။
-----------------------------
1. ပံုမွန္မဟုတ္ဘဲ ေသြးဆင္းတာ၊ ေသြးစြန္းတာ၊ ၉ဝ% ေလာက္က ၾကားရက္ ဒါမွမဟုတ္ ေသြးဆံုးျပီးေနာက္ ေသြးဆင္းတယ္။ အဲလိုျဖစ္သူတိုင္းလဲ သားအိမ္-ကင္ဆာေတာ့ မဟုတ္ပါ။
2. ၁ဝ% ေလာက္မွာ အျဖဴဆင္းတာမ်ိဳးလို တခုခု ဆင္းတတ္တယ္။
3. ဆီးသြားရတာ ျပႆနာရွိတာ၊ ဆီးစပ္ေနရာ နာတာ၊ အိမ္ေထာင္နဲ႔ ေနရင္ နာတာေတြလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
4. ဆီးစပ္မွာ အလံုး စမ္းလို႔ရတာ၊ လူက ပိန္ပိန္လာတာဆိုရင္လဲ သတိရွိရမယ္။ ဒီလို ျဖစ္သူေတြက ေရာဂါ ေနာက္ပိုင္းက်လာမွ ျဖစ္တတ္တယ္။
ေမးျမန္းမယ္၊ စစ္ေဆးမယ္။
------------
• Endometrial biopsy နည္းျဖစ္ျဖစ္၊ Dilation and curettage (D&C) နည္းနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ အသားစ ထုတ္ယူ စစ္ေဆးမယ္။ Endometrial biopsy ကို အမ်ားဆံုး လုပ္တယ္။
• Hysteroscopy နည္းလဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။ Transvaginal ultrasound, Sonography, Cystoscopy and proctoscopy, Computed tomography (CT) နဲ႔ Magnetic resonance imaging (MRI) နည္းေတြလဲ ရွိေသးတယ္။
• Positron emission tomography (PET), Chest x-ray, Complete blood count, CA 125 blood test ေတြပါ ဆက္လုပ္ႏိုင္ေသးတယ္။
ဘယ္လို အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ Endometrial cancer သားအိမ္-ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္လဲ။
• Hormone levels ေဟာ္မုန္း ရွိတာ မတူၾကဘူး။ (အီစထိုဂ်င္) မ်ားရင္ ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေသြးဆံုးသြားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို Estrogen therapy ေဟာ္မုန္းေပး ကုရတတ္တယ္။ ကင္ဆာ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ Estrogen နဲ႔အတူ Progesterone ေပးတာ ပိုေကာင္းတယ္။ ဒါေပမဲ့ တျခားဟာေတြ ျဖစ္ႏိုင္ျပန္တယ္။ ဥပမာ ရင္သား-ကင္ဆာ၊ ေသြးခဲေရာဂါ။
• Birth control pills ကိုယ္ဝန္တားေဆးေၾကာင့္ သားအိမ္ကင္ဆာ အျဖစ္နည္းေစတယ္လို႔ ဆိုတယ္။
• တသက္တာမွာ ရာသီလာခ်ိန္မ်ားရင္ မေကာင္းဘူး။ အပ်ိဳ ေစာျဖစ္တာနဲ႔ ေသြးဆံုး ေနာက္က်တာကို ေျပာတာ။
• Pregnancy ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရတာ မ်ားသူေတြမွာ အျဖစ္နည္းတယ္။
• Obesity အဝလြန္သူ အျဖစ္မ်ားမယ္။ အဆီထဲရွိေနတဲ့ (အီစထိုဂ်င္) ကေန တခုခုျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
• ရင္သား-ကင္ဆာ ကာကြယ္ဘို႔နဲ႔ ကုသဘို႔မွာ သံုးတဲ့ Tamoxifen ေဆးကေန နည္းနည္းေလး ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Ovarian tumors (Granulosa-theca cell tumor) ျဖစ္သူေတြမွာ ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Polycystic ovarian syndrome (PCOS) ရွိေနသူလဲ ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Intrauterine device (IUD) ကိုယ္ဝန္တား-ပစၥည္းထည့္ထားသူေတြလဲ နဲနဲေလး ပိုျဖစ္တာေတြ႔ရတယ္။
• Age အသက္ၾကီးေလး ပိုေလ။
• Diet and exercise အဆီစားမ်ားသူ၊ ေလ့က်င့္ခန္း မလုပ္သူေတြ ပိုမ်ားတယ္။
• Diabetes ဆီးခ်ိဳ ရွိသူေတြမွာ ၄ ဆ ပိုမ်ားတယ္။
• Family history မိသားစုထဲ တေယာက္မက ျဖစ္တာလဲ ေတြ႔ရတယ္။
• Breast or ovarian cancer ႏို႔-ကင္ဆာနဲ႔ မ်ိဳးဥအိမ္-ကင္ဆာ ရွိသူေတြမွာ လာျဖစ္တတ္ေသးတယ္။
• Prior pelvic radiation therapy တျခားေရာဂါေၾကာင့္ ဓါတ္ကင္သူေတြ ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Endometrial hyperplasia ေရာဂါ ျဖစ္ေနရင္ ပိုႏိုင္တယ္။
Endometrium Carcinoma အတြက္ 2010 Figo staging system အရ ေရာဂါအဆင့္ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြက -
• IA သားအိမ္မွာသာရွိတယ္။ Myometrial invasion သားအိမ္အလည္လႊာရဲ႕ တဝက္အထိ မေရာက္ေသးဘူး။
• IB သားအိမ္မွာသာရွိတယ္။ Myometrial invasion သားအိမ္အလည္လႊာရဲ႕ တဝက္ထက္ ေက်ာ္ျပီ။
• II သားအိမ္မွာသာရွိတယ္။ Cervical stromal invasion သားအိမ္ဝထဲ ေရာက္ေနျပီ။
• IIIA သားအိမ္ေဘးက Serosa or Adnexa (တစ္ရွဴး) ေတြဆီ ေရာက္ေနျပီ။
• IIIB ေမြးလမ္းေၾကာင္း (ဗဂ်ိဳင္းနား) နဲ႔ Parametrial involvement ေဘးနား ေရာက္ေနျပီ။
• IIIC1 Pelvic lymph node involvement အနီးအနားက တက္ေစ့ေတြဆီ ေရာက္ေနျပီ။
• IIIC2 Para-aortic lymph node involvement တျခားေနရာက တက္ေစ့ေတြဆီ ေရာက္ေနျပီ။
• IVA Bladder and/or Bowel mucosa ဆီးအိမ္၊ အစာေဟာင္းအိမ္ထိ ေရာက္ေနျပီ။
• IVB Distant metastases တျခား အေဝးေနရာေတြဆီ ေရာက္ေနျပီ။
ကုသနည္းေတြ -
------------
• Stage I = Surgery ခြဲစိတ္နည္း၊ Total Abdominal Hysterectomy and Bilateral Salpingo-Oopherectomy (TAH-BSO) ခြဲစိတ္နည္း။ ခြဲစိတ္အျပီး Radiation ဓါတ္ကင္နည္းမွာ Vaginal Brachytherapy (VB) နည္း ဒါမွမဟုတ္ Pelvic Radiation ဒါမွမဟုတ္ ၂ နည္းလံုး သံုးတယ္။ Chemotherapy ကင္ဆာေဆး အျဖစ္ Carboplatin နဲ႔ Paclitaxel, Ifosfamide with Paclitaxel ေဆးေတြ သံုးတာ မ်ားတယ္။ တခါတေလ Cisplatin, Ifosfamide နဲ႔ Doxorubicin ေတြကို သံုးတယ္။ ခြဲဘို႔ မသင့္သူေတြကို ဓါတ္ကင္တာ လုပ္ေပးတယ္။ အဆင့္ (၁) ကေလးလဲ လိုခ်င္ေသးရင္ မခြဲဘဲနဲ႔ Progestin ေဟာ္မုန္းေဆးေပးနည္းလဲ သံုးတယ္။ အေကာင္းဆံုး နည္းေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ခြဲစိတ္ျပီး ထပ္ျဖစ္သူေတြမွာ ဗဂ်ိဳင္းနားမွာ လာျဖစ္တတ္လို႔ Vaginal Brachytherapy နည္းပါ လုပ္ေပးရတာ ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ေဆးရံုေတြက Pelvic area တင္ပါးဆံုေနရာ တခုလံုးကို External beam radiation ဓါတ္ကင္နည္း လုပ္ေပးတယ္။
• Stage II = ခြဲစိတ္နည္းက Radical hysterectomy နည္းလုပ္ရတယ္။ သားအိမ္ တခုလံုး ထုတ္မယ္။ Bilateral salpingo-oophorectomy (BSO) မ်ိဳးဥအိမ္နဲ႔ သားအိမ္ျပြန္ေတြ ထုတ္မယ္။ Pelvic and Para-aortic lymph node dissection (LND) အနီးအနားတဝိႈက္က တက္ေစ့ေတြပါ ထုတ္မယ္။ ျပီးရင္ Radiation ဓါတ္ကင္တာ ဆက္လုပ္မယ္။ Vaginal brachytherapy နဲ႔ External pelvic radiation ဓါတ္ကင္နည္း သံုးတယ္။ ဓါတ္ကင္ျပီးမွ ခြဲတာလုပ္တာမ်ိဳးလဲ ရွိေသးတယ္။ ခြဲထုတ္တဲ့ တက္ေစ့ေတြကို ကင္ဆာျဖစ္ေန-မေန စစ္ရတယ္။
• Stage III = Surgery ခြဲစိတ္မယ္။ Chemotherapy ကင္ဆာေဆး နဲ႔ Radiation ဓါတ္ကင္တာေတြကို ၁ ခု ျဖစ္ျဖစ္၊ ၂ ခု ျဖစ္ျဖစ္ လုပ္မယ္။ Radiation လုပ္တာကို Pelvis တေနထဲ ျဖစ္ျဖစ္ Abdomen နဲ႔ Pelvis ႏွစ္ခုလံုး ျဖစ္ျဖစ္ လုပ္မယ္။
• Stage IV = Combinations of chemotherapy drugs ေဆးေတြ တြဲေပးနည္း သံုးႏိုင္တယ္။ Paclitaxel (Taxol) Doxorubicin (Adriamycin) နဲ႔ Carboplatin ဒါမွမဟုတ္ Cisplatin ေဆးေတြ သံုးတယ္။ Cisplatin, Ifosfamide နဲ႔ Paclitaxel ေတြကိုလဲ တြဲတတ္တယ္။
• Papillary serous carcinoma or clear cell carcinoma ဆိုတာေတြက High-grade cancers ေနာက္က်တဲ့ အမ်ိဳးအစားေတြ ျဖစ္တယ္။ ခြဲစိတ္ရင္ TH/BSO, pelvic and para-aortic lymph node dissections, and Pelvic washings ေတြအျပင္ Omenetectomy နဲ႔ Peritoneal biopsies ေတြပါ လုပ္မယ္။ ခြဲျပီးရင္ Chemotherapy ကင္ဆာေဆး နဲ႔ Radiation therapy ဓါတ္ကင္တာ လုပ္မယ္။ Carboplatin and Paclitaxel or Cisplatin and Doxorubicin ေဆးေတြ သံုးတယ္။
• Recurrent endometrial cancer ျပန္ျဖစ္ကင္ဆာဆိုတာ အနီးအနားလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အေဝးလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Pelvis တင္ပါးဆံုမွာျဖစ္ရင္ Radiation therapy ဓါတ္ကင္မယ္။ တျခားေနရာဆိုရင္ အဆင့္ (၄) ကုသသလို လုပ္မယ္။ Progesterone hormone therapy ဒါမွမဟုတ္ Chemotherapy လုပ္ႏိုင္တယ္။
ကင္ဆာျဖစ္ရင္ ၅ ႏွစ္အထိေနႏိုင္သူ ရာႏွဳန္းဘယ္ေလာက္လဲဆိုတာ သတ္မွတ္ထားရတယ္။
Endometrial adenocarcinoma သားအိမ္-ကင္ဆာ ျဖစ္သူေတြမွာ -
• သားအိမ္အျပင္ မျပန္႔ေသးသူ ၉၆%၊
• သားအိမ္အျပင္ ျပန္႔ေနသူ ၆၆%၊
• ေနာက္ပိုင္းအဆင့္ ေရာက္ေနသူ ၂၅%၊
• African American women အသားမဲ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ တျခားလူေတြထက္ ၁ဝ% နည္းတယ္။
5 year survival rate တိတိက်က် အဆင့္အရ ေျပာရရင္ -
• I-A 90%
• I-B 88%
• I-C 75%
• II 69%
• III-A 58%
• III-B 50%
• III-C 47%
• IV-A 17%
• IV-B 15%
Uterine Sarcoma အမ်ိဳးအစားဆိုရင္ ၅ ႏွစ္အထိေနႏိုင္သူ -
• သားအိမ္အျပင္ မျပန္႔ေသးသူ ၅ဝ%၊
• သားအိမ္အျပင္ ျပန္႔ေနသူ ဝ-၂ဝ%၊
အမ်ိဳးသမီး မ်ိဳးပြါးလမ္းမယ္ျဖစ္တဲ့ ကင္ဆာေတြ -
----------------
• Endometrial cancer သားအိမ္-ကင္ဆာက မ်ိဳးပြါးလမ္းျဖစ္တာထဲမွာ အမ်ားဆံုး ျျဖစ္တယ္။ ေသဆံုးရမႈမွာ သတၲမေနရာ လိုက္တယ္။ ေစာေစာသိရင္ ကုလို႔ ရတာကို ျပေနတာ ျဖစ္တယ္။ အသက္ ၆ဝ ေက်ာ္ေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေစာသိသူေတြကို ခြဲစိတ္ျပီးေနာက္ Estrogen replacement ေဟာ္မုန္း ေဆးပါေပးရင္ ျပန္ျဖစ္ႏွဳန္း နည္းတာ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဒီနည္းရဲ႕ မေကာင္း က်ိဳးဆက္ေတြကို အေသအျခာ ေလ့လာရတယ္။ Heart disease ႏွလံုးေရာဂါ၊ Heart attacks ႏွလံုးေသြးနည္းတာ Stroke ေလျဖတ္တာ နဲ႔ Breast cancer ရင္သား-ကင္ဆာ ပိုျဖစ္တတ္တယ္။ ေဟာ္မုန္းေဆးကို နဲနဲေလးနဲ႔ ရက္တိုတိုသာ ေပးဘို႔ လုပ္လာတယ္။ လူေနမႈအဆင့္အတန္း ျမင့္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။ အမဲ-အမ်ိဳးသမီး ေတြဟာ အျဖဴေတြနဲ႔ အာရွသူေတြထက္ ၂ ဆ ပိုျဖစ္တယ္။
• Ovarian cancer မ်ိဳးဥအိမ္-ကင္ဆာက ဒုတိယလိုက္တယ္။ အသက္ ၅ဝ ေက်ာ္မွအျဖစ္မ်ားတယ္။ မိသားစုထဲမွာ တေယာက္မက ျဖစ္တယ္။
• Cervical cancer သားအိမ္ဝ-ကင္ဆာက တတိယလိုက္တယ္။ ၾကားရက္ေသြးဆင္းတာ နဲ႔ တခုခုဆင္းတာ ေတြမွာ သားအိမ္-ကင္ဆာနဲ႔ တူတယ္။ သားအိမ္အဝမွာ ျဖစ္ရင္ ေယာက္်ားနဲ႔ ဆက္ဆံအျပီးမွာလဲ ေသြးထြက္လာ တတ္တယ္။ Human papillomavirus (HPV) ပိုးက လိင္လမ္းကေန ဝင္တယ္။ ေစာေစာသိေအာင္ Pap smears လုပ္ေနသင့္တယ္။
• Vaginal cancer ဗဂ်ိဳင္းနား-ကင္ဆာကလဲ ရွားတယ္။ အသက္ၾကီးမွ ျဖစ္တတ္တယ္။ ဘာမွ လကၡဏာ မရွိတာနဲ႔ စတယ္။ ရွိလာရင္ နာလာမယ္၊ တခုခုဆင္းမယ္၊ ေသြးထြက္မယ္။
• Vulvar cancer အမ်ိဳးသမီး အျပင္အဂၤါ (မိန္းမကိုယ္) ကင္ဆာက ရွားတယ္။ ျဖစ္တာလဲ ေႏွးတယ္။ အသက္ၾကီးမွ ျဖစ္တယ္။ အသက္အၾကီးဆံုးလို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ ယားမယ္၊ နာမယ္၊ ေသြးထြက္မယ္၊ ပူေလာင္ေနမယ္၊ တခုခု ဆင္းမယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
၂-၆-၂ဝ၁၁
Credit to အမ်ိဳးသမီးႏွင့္က်န္းမာေရး
.
က်န္းမာေရးသတင္းမ်ား